Noorwegen vreest voor kabeljauwbestand

Noorwegen steunt alle mogelijke sancties tegen Rusland, maar vreest dat het daarmee ook de hechte samenwerking tussen de twee landen in de Barentszzee op het spel zet. Dat kan ten koste gaan van grote visbestanden.

Eind maart schorste ICES voor onbepaalde tijd het lidmaatschap van Rusland. ICES is de internationale raad waarin wetenschappers uit twintig landen kennis delen en advies uitbrengen over de visserij in de Noordzee en het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan. Kort daarop besloot de Europese Unie havens voor Russische schepen te sluiten. Noorwegen is geen lid van de EU, maar heeft wel zeer nauwe banden met de unie en volgt het sanctiebeleid trouw. Met een zucht van verlichting begreep Noor­wegen dat deze strafmaatregel geen consequenties heeft voor Russische visboten langs de Noorse kust. Was dat wél het geval geweest, dan zou dat wel eens grote gevolgen kunnen hebben voor de Noors-Russische samenwerking in de Barentszzee, zo klonk het al eerder dreigend vanuit Rusland.

Norebo, het grootste visserijbedrijf van Rusland, waarschuwde in de krant Fiskeribladet dat met het uitsluiten van Russische vissers langs de Noorse kust afspraken worden geschonden. Dit kan schadelijk zijn voor de samenwerking tussen de twee landen in de Barentszzee.

Boot verbranden

Tegenover de Noorse publieke omroep NRK verduidelijkte het bedrijf later: “Als dit volkenrechtelijke principe wordt vernietigd, komen de visbestanden in de Barentszzee en de Noorse Zee in groot gevaar en kunnen ze snel verdwijnen. Kortom, het betekent dat Noorse en Russische vissers in dezelfde boot zitten en dat niemand van ons die boot wil verbranden.” De Noors-Russische samenwerking – de boot die niemand wil verbranden – gaat tot ver terug in de tijd en is het fundament onder een duurzame visserij in de Barentszzee, die beide landen delen. Russische en Noorse wetenschappers werken al meer dan een eeuw samen in de Barentszzee. De Russische revolutie van 1917 zette daar echter een streep door. Het duurde tot 1958 voordat de samenwerking weer werd hersteld.

Biologische samenhang

Onrust over grote visbestanden brachten de twee landen opnieuw samen. De Noren hadden hun bedenkingen over het wegvangen van jonge kabeljauwtjes door Russen in de Barentszzee. De Russen maakten zich op hun beurt zorgen over het intensief bevissen van kleine harinkjes in de Noorse fjorden ten behoeve van de vismeelindustrie. Er is namelijk veel biologische samenhang tussen wat zich langs de Noorse kust afspeelt en wat er in de Barentszzee gebeurt. Bijvoorbeeld: eitjes en larven van sommige vissen die zich langs de Noorse kust voortplanten, verhuizen dankzij de Warme Golfstroom naar de Barentszzee. Daar groeien ze op en zwemmen, als ze groot zijn, terug om zich zuidelijker weer voort te planten. Een van die vissoorten is de kabeljauw die bekend staat als ‘skrei’, en in de winter bij onder meer bij de bekende eilandengroep Lofoten paait. Eind januari arriveert de vis, zet in een paar weken de eitjes af en zwemt vervolgens eind april weer naar het noorden.

Herstel dankzij samenwerking

Børge Iversen, visser op de Lofoten, slingert een kabeljauw aan boord.

De wetenschappelijke samenwerking leidde in 1975 tot de oprichting van de Noors-Russische Visserijcommissie, waarin de twee landen quota voor de gemeenschappelijke visbestanden bepalen en onderling verdelen. Die quota zijn gebaseerd op aanbeveling van ICES, waarin beide landen, en nog achttien andere, vertegenwoordigers hebben. Althans: dat gold tot voor kort voor Rusland, het land is nu geschorst als ICES-lid. Overigens stortte, ondanks die samenwerking, zowel het haring- als het kabeljauwbestand in de jaren ‘70 en ‘80 volledig in door overbevissing, met grote crises in kustgemeenschappen tot gevolg. Maar dánkzij die samenwerking herstelden deze bestanden ook weer volledig. Er kwamen nieuwe afspraken, het toezicht werd verscherpt.

Gelijk delen

Nu huist in de Barentszzee weer een kabeljauwbestand dat als het grootste en laatste robuuste kabeljauwbestand in de wereld wordt beschouwd. Het quotum voor deze vis is dit seizoen 708.000 ton. Een hoeveelheid die de twee landen vrijwel gelijk delen. Ter vergelijking: het quotum voor kabeljauw voor de Noordzee en Skagerrak is slechts 15.000 ton. Veel van de vis uit de Barentszzee vindt ook zijn weg naar de Nederlandse markt. En het gaat niet alleen om kabeljauw, maar ook om grote bestanden schelvis, koolvis en lodde.

De twee landen mogen in elkaars water vissen, hoewel het vooral Russen zijn die in Noors water actief zijn. Zij brachten vorig jaar voor zo’n 170 miljoen euro vis aan land in Noorse havens. Russische vissers gaven overigens lokaal ook tientallen miljoenen uit aan het bunkeren van diesel, inkopen van eten en het laten uitvoeren van reparaties – Noorse steden als Tromsø en Kirkenes varen er wel bij.

Quota-advies wordt “lastiger”

Nu Rusland door ICES is geschorst, gaat het lastiger worden om advies te geven over quota voor het komende seizoen, zegt directeur Geir Huse van het Noorse instituut voor Zeeonderzoek (Havforskningsinstituttet, HI). Vanwege de oorlog in Oekraïne had een aantal deelnemende landen zijn wetenschappers en vertegenwoordigers in ICES opgedragen bijeenkomsten met Russische vertegenwoordigers te boycotten of te vermijden. Kort daarop besloot ICES tot een tijdelijke schorsing van Rusland over te gaan. “Dit is duidelijk een politieke keuze”, licht Huse toe. Als wetenschapper hoopt hij dat de schorsing van korte duur is. “Het wordt lastiger voor ICES advies voor quota uit te brengen voor de bestanden in de Barentszzee die wij met Rusland delen, als onze Russische collega’s hun inbreng niet hebben.”

Hoop en zorgen

Maar er gloort hoop voor Huse. Direct na de schorsing zei de Noorse minister voor Visserij Bjørnar Skjæran tegen Fiskeribladet dat hij op zoek gaat naar een oplossing voor dat probleem en dat de “bilaterale samenwerking” op het gebied van visserij met Rusland gewoon voortgezet wordt. Daar is Skjæran veel aan gelegen. Eerder noemde hij tegenover de publieke omroep NRK de Noors-Russische visserijsamenwerking “een fundamenteel Noors belang.”

Volgens de Noren is alleen met samenwerking een duurzame visserij mogelijk. Ook de Russen zeggen zeer te hechten aan die samenwerking. Toch had het sluiten van Noorse havens tot een breuk in die samenwerking kunnen leiden. Ook al is de directe dreiging nu even van de baan, zowel Noorse als Russische vissers zien nieuwe sancties met de nodige zorgen tegemoet.